Yenikiraz.com yazarından Turgay Kılıç’ın haberine göre, Anayasa Mahkemesinin 2017 tarihindeki kararıyla elle kaba üst araması, ‘Özel Hayata saygı ihlali’ gerekçe gösterilerek polisten alındı. 2017 yılı kararında “Kişinin üstü ve eşyası ile aracının dışarıdan bakıldığında içerisi görünmeyen bölümlerinin aranması, İçişleri Bakanlığı tarafınca belirlenecek esaslar dahilinde mülki amirin görevlendireceği kolluk amirinin yazılı ile veya acele hâllerde sonradan yazıyla teyit edilmek üzere sözlü emriyle de yapılabilir” şeklinde düzenlenmişti.
Polise verilen yetki dahilinde Anayasa madde 20’deki ‘Özel hayatın Gizliliği’ hükmüne aykırı olduğu dikkate alınarak iptal edilmesiyle kaba üst araması yetkisi olduğu gibi bırakıldı.
Bekçilere arama yetkisi
Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu’nun 7’nci maddesinde “Çarşı ve mahalle bekçisi, durdurduğu kişi üzerinde veya aracında silah ya da tehlike oluşturan diğer bir eşyanın bulunduğu hususunda yeterli şüphenin varlığı halinde, kendisine veya başkalarına zarar verilmesini önlemek amacına yönelik el ile dıştan kontrol dahil gerekli tedbirleri alabilir. Bu amaçla kişinin üzerindeki elbisenin çıkarılması veya aracın dışarıdan bakıldığı içerisi görünmeyen bölümlerinin açılması istenemez” hükmü ile bu yetki bekçilere verildi.
Anayasa Madde 20’de Milli güvenlik ve kamu düzeni dikkate alınarak başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması sebebiyle kanunla yetkili kılınmış merciinin yazılı emri bulunmadıkça kimsenin üstü, özel kâğıtları veya eşyası aranamaz, el konulamaz hükmü yer alır. Yetkili merciin kararı 24 saat içinde görevli hâkimin onayına sunularak hâkim kararına el koymadan 48 saat içerisinde açıklar, aksi halde el koyma kendiliğinden kalkar.
Polisten sonra sıra bekçilerde
Özel hayatın ihlali gerekçesiyle polisten alınan elle kaba üst araması, bekçilere verilmesinin ardından geçen süre zarfında Mart 2024 tarihiyle bu defa mahalle bekçilerinden de alınıyor. Avukat Mert Çakıcı, Çarşı ve mahalle bekçilerine dair temel düzenleme üzerine yaptığı açıklamada, 7245 sayılı Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu’nun detaylarını şöyle açıklıyor: “Çarşı ve mahalle bekçilerine dair temel kanuni düzenleme halka yardım görevi, önleyici ve koruyucu görevler ile durdurma ve kimlik sorma, adli görevler ile emniyet ve jandarma yetkisi tanımıştır. Çarşı ve mahalle bekçileri genel kolluk kuvvetleri olan emniyet ve jandarma teşkilatına yardımcı olmak amacıyla kurulmuş bir kolluktur“ dedi.
El ile dıştan kontrolde açık düzenleme
Bekçilerin yetkileri üzerinde duran Avukat Çakıcı, bekçilerin kaba üst araması için durdurma yetkisi olması dahilinde çıplak arama yetkisinin olmadığına işaret ederek “Durdurma ve önlem alma yetkisi olsa dahi kişinin üzerindeki elbisenin çıkarılması veya aracının dışarıdan bakıldığında içerisi görünmeyen bölümlerinin açılması isteme yetkisi bulunmamakta” diyor.
Kanunca uygulamada çarşı ve mahalle bekçilerinin, durdurma yetkilerini aramayı da kapsadığına işaret eden Çakıcı, koruma tedbiri olduğunun altını çiziyor.
Kanun kapsamına değinen Çakıcı, “Bu kapsamı kanunla belirlenmiş ve çizilmiş bir koruma tedbiri niteliğinde. Zira arama, temel anayasal hakları ilgilendirdiğinden kural olarak hâkim kararı gerektiren bir koruma tedbiridir. İstisnai durumlarda yazılı emir ile olmaksızın kolluk görevlilerine arama yetkisi verilmemişken çarşı ve mahalle bekçilerinin arama yetkisi olduğunun kabul edilmesi hukuken mümkün değildir. Mevcut iptal edilen düzenleme, arama tedbirine dair açıklama olmaksızın çarşı ve mahalle bekçilerine el ile dıştan kontrolü, arama içerir şekilde değerlendirmeye açık bir düzenlemedir” dedi.
Özel hayatın ihlali
1 Haziran’da Resmî Gazete’de yayımlanan kararla Çarşı ve Mahalle Bekçilerinin kaba üst arama yetkisinin Mart 2024’te sonlanacağı kararı yürürlüğe girecek. Resmî Gazete’de yayımlanmasıyla kaba üst aramasının yürürlükten kaldırılma kararının verilmesinin halen devam etmesi üzerine konuşan Çakıcı, “Bu noktada konu, Anayasa Mahkemesi’ne taşınmış, yukarıda belirtilen el ile dıştan kontrol dahil gerekli tedbirleri almaya dair düzenleme Anayasa Mahkemesi’nce 22.3.2023 tarihli kararı ile iptal edildi. Anayasa Mahkemesi, iptal kararı ile iptal edilen hükmün dokuz ay daha yürürlükte olacağını, dokuz ay sonra iptal kararının yürürlüğe girmesine karar vermiştir.
Mart 2024’e kadar kullanılabilecektir. Diğer bir ifade ile Anayasa’ya aykırılığı açık bir hükmün mevcudiyeti dokuz ay daha devam edecek” dedi.
Avukat Mert Çakıcı, alınan kararda işlenen süre zarfında özel hayata saygı ilkesinin ihlal edilmesine şöyle açıklık getirerek şunları aktardı: “Özel hayata saygı gösterilmesi, belirlilik, hukuki öngörülebilirlik ilkesini ihlal etmiştir. Zira dıştan kontrolün klasik aramaya dönüşme ihtimali dikkate alındığında belirsiz bir düzenleme ve yetkinin hukuk devleti ilkesi ile bağdaşmayacağı da açıktır. Bu şekilde keyfi ve şahsi uygulamanın da önüne geçilmiş olacak.”
HABER MERKEZİ
